Sürdürülebilirlik Sözlüğü

A

AKILLI BÜYÜME:

Doğal yaşam alanlarını bozmadan şehir merkezlerini bölgesel olarak kompakt bir yapıda konumlandırmak.

ANTROPOSEN(İNSAN ÇAĞI):

İnsanların Sanayi Devrimi sonrası Dünyaya olan etkisinin arttığı Sanayi devriminden sonra devam eden süreç.

B

BEŞİKTEN BEŞİĞE:

Üretim sürecinde oluşan atığın sıfıra indirilmesi amaçlanan döngüsel ekonomi bazlı üretim anlayışıdır. Sıfır atık yaklaşımının da ötesinde sürdürülebilirlik yaklaşımıdır.

BİYOBOZUNUR:

Doğadaki çeşitli mikroorganizmalar veya enzimler tarafından biyolojik yollarla doğal bileşenlerine ayrışan, sonra tekrar doğadaki bu döngüye katılabilen maddedir.

BİYOÇEŞİTLİLİK:

Karmaşık ekolojik yapılarda bulunan canlı organizmalar arasındaki; tür içi, türler ve ekosistemler arası çeşitliliği de kapsayan farklılaşmadır.

BİYOKÜTLE ENERJİSİ:

Bitki artıkları, odun atıkları, hayvansal ve tarımsal atıklar, kentsel katı atıklar ve diğer atık yığınlarındaki organik öğeler biyokütle olarak adlandırılır. Biyokütleden doğrudan elektrik, ısı üretimi ya da dolaylı olarak sıvı, katı veya gaz formunda yakıtların üretilmesi için yararlanılır.

BİYOMİMİKRİ(DOĞADAN İLHAM ALAN TASARIM YAKLAŞIMI):

Sürdürülebilir bir dünya için doğanın tasarımını yapan ve bu yönde taklit eden sanat yaklaşımıdır.

C

CDP(KARBON SAYDAMLIK PROJESİ):

İklim değişikliği ve sera gazı salımının büyüklüğünün öğrenilmesini, şirketlerin ve yatırımcıların salımları azaltmak ve iklim değişikliğine olumlu yönde destek olabilmeleri için aracı olan, faydalı bilgi sunan uluslararası organizasyon.

Ç

ÇEVRESEL ETKİ:

Şirketlerin yapacağı ve yapmış olduğu projelerin, insan faaliyetlerinin çevre üzerinde bıraktığı olumlu veya olumsuz etki anlamındadır.

ÇEVRE DENGESİ:

Dünyada yaşayan inşaların, canlıların var olma ve gelişim süreçlerini doğal yapılarına uygun şekilde sürdürebilmeleri için gerekli olan şartların hepsi.

ÇEVRE TAHRİBATI:

Dünyadaki doğal alanların ve çevrenin aşırı su kullanımı, çarpık kentleşme, nükleer ve endüstriyel kirlilik gibi nedenlerle zarara uğramasıdır.

ÇÖREK EKONOMİSİ:

Sürdürülebilir kalkınmayı; doğal kaynaklara saygılı ve adil refah paylaşımına dayandıran yenilikçi bir ekonomi modelidir.

D

DÖNGÜSEL EKONOMİ:

Üretim, tüketim ve imha aşamaları yerine, dönüşümü ve sürekliliği esas alan ekonomi terimidir.

DÖNGÜSEL TEDARİK ZİNCİRİ:

Ürünlerin üretim süreçlerinde yenilenebilir, doğada çözülebilir, geri dönüştürülebilir malzemeler kullanılması.

E

E-ATIK:

Teknolojik cihazların kullanım ömrünü tamamlaması sonucu oluşan atık türü.

EKO ETİKET:

Ürünlerin belirli çevresel performans kriterleri karşılayarak “çevresel olarak uygun ”ibaresinin olduğu, yeşil ürünlerin ayırt edilmesini belirleyen çevre etiketi.

EKOLOJİK İKTİSAT:

Güçlü sürdürülebilirlik temelli, çevreye zarar verecek olası iktisadi tehlikeleri dikkate alarak, bu tehditlere karşı çözümler üreten çevreci bir ekonomi anlayışıdır.

EKOLOJİK NİŞ:

Canlıların yaşam boyunca yaptıkları avlanma, beslenme ve üreme için yaptıkları tüm faaliyetlerdir.

EKOSİSTEM:

Belirli bir alandaki canlı ve cansız varlıkların birbiriyle olan etkileşimine denir. Diğer bir deyişle, bitkiler, hayvanlar, hava, toprak ve güneşin birbirleriyle olan etkileşimine verilen genel isim. Doğal çevre bir ekosistemdir.

ESG (Environment, Social and Governance):

Çevresel, Sosyal ve Kurumsal Yönetişim Yatırım kararı verilirken sadece yatırım getirisini değil, şirketin sürdürülebilirlik sorumluluklarını yerine getirip-getirmediğini de dikkate alan bir yatırım felsefesi.

EKOLOJİK VATANDAŞ:

Doğal yaşamın sorumluluğunu kapsayan, gelecek nesilleri ve canlıları esas alarak bu konuda tüm vatandaşlık görevlerinin ve sorumluluklarının bilincinde olan birey.

EKOLOJİK TARIM:

Üretimde kimyasal girdi kullanmadan; toprak ve su kaynakları ile havayı kirletmeden, çevre, hayvan ve insan sağlığını koruyarak yapılan tarım uygulamasıdır. Kimyasal tarım ilacı ve gübre yerine organik gübre ve biyolojik savaş yöntemlerini kullanmayı içerir.

EKOLOJİ:

Canlı organizmaların çevreyle olan ilişkisini inceleyen bilim dalıdır.

EKOLOJİK PAZAR:

Sürdürülebilir bir dünya için üretilen, ekolojik sertifikalı(çevre) ürünlerin tüketici ile buluştuğu pazar.

ETKİ YATIRIMI:

Kurumların, bireylerin yatırım yaparken ekonomik karın yanı sıra sosyal ve çevresel bakımdan pozitif etki yaratacak yatırım yapma anlayışıdır.

F

FİNANSAL OKURYAZARLIK:

Bireylerin parasını, finansal bütçelerini doğru şekilde yönetebilme becerisidir.

FOSİL YAKIT:

Ölü organizmanların oksijensiz ortamda milyonlarca yıl çözülmesiyle oluşan, yüksek oranda karbon barındıran yakıtlardır. Kömür, petrol, doğalgaz en çok bilinenleridir.

G

GERİ DÖNÜŞÜM:

Üretim veya tüketimde ortaya çıkan atıkların tekrar üretim veya tüketimde kullanılabilir malzemelere dönüştürülmesidir.

GREENBLUSHİNG (YEŞİL KIZARMA):

Şirketlerin yaptıkları sürdürülebilirlik çalışmalarını kamuoyuna ve müşterilere lanse etmemeleri.

GREENWASHİNG (YEŞİL YIKAMA):

Şirketlerin sürdürülebilirlik konusunda yaptıkları faaliyetleri gerçeğinden fazla olumlu yansıtmaları. Şirketlerin aslında öyle olmadıkları halde kendilerini çevresel olarak ilerici olarak göstermeleridir.

GÜNEŞ ENERJİSİ:

Güneş çekirdeğindeki hidrojen gazının helyuma dönüşmesi ile oluşan füzyon süreci sonucu ortaya çıkan ışıma enerjisidir.

H

HABİTAT:

Canlıların yaşamlarını sürdürdükleri alana verilen isim.

HAVA KİRLİLİĞİ:

İnsan faaliyetleri ve çeşitli üretim, tüketim çalışmaları sırasında ortaya çıkan atıkların havaya karışması sonucu insan sağlığına ve çevreye zarar verecek kirletici unsur.

HESAP VERİLEBİLİRLİK:

Kurumların, sivil toplum kuruluşlarının, kamu kurumlarının gerçekleştirdikleri ve gerçekleştirecekleri eylemlerin sonuçlarından sorumlu olmasıdır. Sürdürülebilirliğin temel ilkeleri arasında yer alır.

HİDROELEKTRİK ENERJİSİ:

Aralarında yükseklik farkı bulunan iki nokta arasında suyun yukarıdan aşağıya doğru hareketi ile ortaya çıkan enerjinin elektrik üretiminde kullanılmasıdır. HES santralleri hidroelektrik enerji üreten santrallerdir.

I

ISO 14001 ( ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ):

İşletmelerin, ürünün süreçteki ilk basamağından tüketiciye ulaşana kadar geçen süreçlerde çevre etkileri göz önüne alınarak, tehlikeli boyuta ulaşan çevre kirlenmesi ve kaynakların azalması gibi sorunları en aza indirmeyi amaçlayan kalite standartıdır.

IPCC(HÜKÜMETLER ARASI İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PANELİ):

İklim değişikliğinden kaynaklı, bilimsel temele dayanan,gelecekte oluşacak riskleri azaltma ve uyum seçenekleri hakkında düzenli değerlendirmeler yapmak amacı ile kurulan Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelidir.

İ

İKLİM AKTİVİSTLİĞİ:

Dünyada yaşanan iklim değişikliği sorunu için farkındalık yaratmayı amaçlayan, bunun için sorunu ve bu sorunun çözülmesi adına eylemler gerçekleştiren, mücadele veren kişi.

İKLİM BİLGELİĞİ:

İklim krizine karşı gelen çözümlerin, önerilen duygusal benliğimizden gelmesi anlamıdır.

İKLİM ENDİŞESİ:

İklim krizi nedeni ile dünyada yaşanan doğal afetlerin, kuraklığın, insan üzerinde oluşturduğu stres,ve endişe bozukluğu.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ(KÜRESEL ISINMA):

Karbondioksit gibi ısıyı tutan gazların atmosferde artmasıyla oluşan ve atmosfere salınan sera gazlarının neden olduğu düşünülen sera etkisinin sonucunda, Dünya üzerinde yıl boyunca kara,deniz ve havada ölçülen ortalama sıcaklıkların artması nedeniyle Dünya ikliminin değişmesidir.

İKLİM DİRENÇLİ KENT:

İklim riskine ve sosyo-ekonomik duruma bağlı olarak oluşacak tehditlere karşı planı önceden yapılan kent.

İLERİ DÖNÜŞÜM(UPCYCLE):

Kullanılan bir maddenin, ürünün atık haline geldikten sonraki daha kaliteli, kullanılabilir bir hale dönüştürülmesidir. Kullanılmış bir eşyanın farklı bir amaçla yeniden kullanılabilmesi için dönüştürülmesi.

J

JEOTERMAL ENERJİ:

Yeraltındaki su, sıcak kaya ve buhardan elde edilen yenilenebilir bir enerjidir. Elektrik üretiminde kullanılmaktadır.

K

KARBON AYAK İZİ:

Günlük faaliyetlerimiz ve tüketimlerimizde atmosfere saldığımız sera gazının (CO2) ton eş değeri cinsinden ölçümüdür.

KARBON EMİSYONU:

Doğada oluşan karbonun atmosfere salımını ifade eder.

KARBON DENKLEŞTİRME(OFSETLEME):

Şirketlerin veya kişilerin ürettiği karbondioksit salımını dengelemesinde kullanılır. Kendi ürettikleri karbon salımına eş değerde aldıkları karbon ofsetler (yenilenebilir enerji, ormanlaştırma, enerji verimliliği gibi), karbon nötr olmalarına yarar. Karbon dengeleme en genel tabiriyle yaydığınız sera gazlarını atmosferden çıkarması için emisyon azaltma amacı güden projelere ödeme yapmanız anlamına gelmektedir.

Karbon Kaçağı

Sıkı iklim politikaları uygulayan ülkelerin üretimlerini karbon emisyonlarını azaltmak amacıyla , iklim politikalarını kısıtlı uygulayan ülkelere aktarması sonucu oluşan yüksek karbon emisyonu.

KARBON NÖTR:

Sera gazı miktarını azaltmak ve doğal olarak emilmesini sağlayarak eşitlemek.

KARBON VERGİSİ:

Hükümetlerin petrol, kömür, doğalgaz gibi yakıtların dağıtımı ve kullanımı hususunda uygulanan bir çevre harcıdır. Karbon vergisi ile işletmelerin, kamu kurumlarının enerji tüketimlerini azaltmaları ve verimli kullanmaları için teşvik amaçlı uygulanan bir vergi türüdür.

KARBON TUTMA:

Karbonun atmosfere belirlenen süre boyunca salımını engelleyen şekilde yakalanması ve bir depoda saklanmasıdır.

KOMPOST:

Kompost, bitkisel ve hayvansal atıkların nemli-oksijenli ortamda bozunarak dönüştüğü organik gübredir.

KURUMSAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK:

Şirketlerin ticari faaliyetlerinin büyüme ve kar odaklı geleneksel yaklaşımının yanında; çevrenin koruması, sosyal değerlerin öne çıkarılması ile mali olarak güçlü bir yapının oluşturulduğu bir yaklaşımdır.

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK:

Şirketlerin ekonomik sorumlulukları ile birlikte toplumsal ihtiyaçlara karşı olan sorumlulukları.

KÜRESEL ISINMA:

Sanayi devriminden bu yana özellikle fosil yakıtların kullanılması, ormansızlaşma, tarımsal etkinlikler ve sanayi süreçleri gibi çeşitli insan etkinlikleri ile atmosfere salınan sera gazlarının birikimindeki hızlı artışına bağlı olarak, doğal sera etkisinin kuvvetlenmesi ve sonucunda da atmosferde oluşan sıcaklık artışıdır.

L

LEED (Leadership in Energy and Environmental Design):

Binaların ve yapıların çevre dostu olmasına göre değerlendiren sistemin adı. Binaların çevreye etkisi, enerji kullanımı, bina içerisinde yaşayan insanların sağlığına ve konforuna etkileri gibi birçok kriter kapsamında derecelendirmesi ve sertifikalandırması.

LİFE CYCLE(YAŞAM DÖNGÜSÜ):

Canlıların yaşarken geçirdikleri değişimler sonucu tekrar başa döndüğü süreçtir.

M

MAMUR ÇEVRE:

Dünyadaki doğal alanların insan eli ile değiştirilmesi. Park, yapı, vb durumların bütünü.

MİKRO İKLİM:

Küçük bir habitat ve yaşam alanında görülen iklime verilen isim.(Iğdır bu iklime örnektir.)

MİKROPLASTİKLER:

5 mm’en daha küçük olan ve çevrede kirliliğe sebep olan, çoğunlukla petrol türevli olup suda çözünmeyen, düzgün şekilli veya şekilsiz polimerik parçacıklara verilen isimdir.

N

NET SIFIR OLMAK:

Karbon nötr olacak şekilde sera gazını azalttıktan sonra hiçbir şekilde azaltılamayan emisyonlar için karşılık ödemektir.

O

OTOMOTİV EMİSYONU:

Taşıt kullanımı sebebiyle ortaya çıkan kirliliktir.

Ö

ÖN DÖNÜŞÜM YAKLAŞIMI:

Yaşam alanlarında atık oluşturabilecek ürünleri satın almaktan kaçınmaya çalışılan, atık azaltma uygulamasıdır.

P

PAYDAŞ:

Şirketlerin hizmetlerinde ve çalışmalarında ortak amaçlar için bir araya geldiği kurumlar, bireyler.

PAYLAŞIM EKONOMİSİ:

Ürün ve hizmet takası yapılan esnek ekonomidir. Ürünün ya da hizmetin asıl kullanıcı tarafından kullanılmadığı zamanlar başka bir kullanıcıya uzmanlaşmış bir pazarlamacı veya internet üzerinden sunulmasıdır.

PERMAKÜLTÜR/ SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM:

Doğadaki insan yerleşimlerini, doğal ekosistemlerden örneklenen ziraat uygulamaları ve sürdürülebilirlik görüşüne göre uygulayan ekolojik tasarım anlayışıdır.

PLANLI ESKİTME:

Bir ürünün tüketici ile buluşmadan önce eskime süresinin belirlenmesidir. Yaşam içinde sürekli bozulacak şekilde ürünün üretilerek, tüketicinin sürekli satın almasını sağlamak amacı ile uygulanan bu strateji sürdürülebilirlik açısından tasarrufu engelleyen bir durumdur.

R

RADİKAL ÇEVRECİLİK:

Felsefe ve din adamlarının fikirlerini kapsayan doğa ile yeniden ilişki kurma, yeniden bir tanışma olarak tanımlanan hareket.

REJENARASYON:

Dünyada yaşayan bazı canlıların vücutlarında kopan parçalarının eksik kısımlarını tamamlayarak yeni canlıya dönüşmesidir.

RÜZGAR ENERJİSİ:

Rüzgarı oluşturan hava akımının sahip olduğu hareket enerjisidir.

S

SERA GAZI:

Atmosfer içinde yer alan kızılötesi ışınları absorbe ederek, atmosferin daha fazla ısınmasına neden olan gazlara verilen addır. Atmosferdeki sera gazının artış göstermesi ise küresel ısınmayı hızlandırır.

SIFIR ATIK:

Sıfır atık yaşam stilinin amacı yaşamdan, doğada uzun seneler kalacak veya yakılacak olan her tür atığı çıkarmaktır. Geri dönüştürülebilir, yeniden kullanılabilir, ileri dönüşüme açık ve kompostlanabilir organik atık üretir. Sıfır atık yerine minimal atık terimini kullanmak daha doğru bir anlatım olabilir. Minimal atık üreterek yaşayan bir kişi prensipleri gereği fazla tüketimdende kaçınır.

SOSYAL GİRİŞİMCİLİK:

Başlangıç noktası kar odaklı olmayan, toplumsal ve sosyal ihtiyaçlara yönelik çözüm ve dönüşümleri sağlamak amacı ile elde edilen gelirin sosyal sorumluluk kapsamında harcanan girişimcilik faaliyetidir.

SOSYAL SERMAYE:

İnsanların etkileşimleri sonucu oluşan network ve sağlanan fayda.

SU AYAK İZİ:

İşletmelerin işi devam ettirmek ve desteklemek için doğrudan(kendi operasyonlarında kullandığı ya da kirlettiği tatlı su) ve dolaylı (tedarik zincirinde kullanılan tatlı su) olarak kullandıkları tatlı suyun toplamıdır.

SU GÜVENLİĞİ:

Mikrop, zararlı bakteri içermeyen, insan sağlığına zarar vermeyecek temiz su.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK:

Gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama kabiliyetinden ödün vermeden kendi ihtiyaçlarımızı karşılamaktır. Toplumun kalıcı refahını sağlanabilmesi için ekonomik kriterlerin yan ısıra çevresel ve sosyal etki, risk ve fırsatların da dikkate alınarak toplumun ve gelecek kuşaklarının yararının gözetilmesini kapsar.

SÜRDÜRÜLEBİLİR BANKACILIK:

Bankaların ürün ve hizmetlerinde (ESG) çevresel ve sosyal etkilerini dikkate alarak karar vermesi.

SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA:

Ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişme hedeflerinde ortak paydayı “sürdürülebilirlik” olarak belirlemesidir. Bugünün ihtiyaçlarını karşılarken gelecek kuşakların da ihtiyaçlardan aynı oranda faydalanabilmesini esas alan modeldir.

SÜRDÜRÜLEBİLİR MODA:

Ekolojik bütünlüğü amaçlayarak, tasarruflu bir şekilde moda ürün ve sistemini değiştirmeyi hedefleyen akım.

Ş

ŞEFFAFLIK İLKESİ:

Kurumsal sürdürülebilirlik kapsamında şirketlerin tüm ekonomik ve finansal olmayan faaliyetleri için bilginin doğru, anlaşılır ve zamanında analiz edilerek sunulmasıdır.

T

TEDARİK ZİNCİRİ:

Ürün ve hizmetin tedarikçiden müşteriye ulaşma sürecindeki insan, teknoloji ve kaynaklar bütünü.

U

UNEP(BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇEVRE PROGRAMI):

Gelişmekte olan ülkelere çevre politikaları ve faaliyetlerinde yardımcı olan çevre odaklı kalkınmayı öneren BM Çevre Programıdır.

Ü

ÜÇLÜ ALT ÇİZGİ KONSEPTİ:

Geleneksel ekonomik ölçütlere sosyal ve çevresel boyutlar ekleyerek performansı ölçme yöntemidir.

ÜÇLÜ BİLANÇO:

Çevresel, sosyal ve ekonomik üçlü performans boyutu içeren hesaplama sistemidir.

V

VERİMLİLİK İLKESİ:

Kurumların çevresel, sosyal ve ekonomik açıdan daha az zamanda, daha tasarruflu birçok faaliyeti gerçekleştirmesini amaçlayan sürdürülebilirlik ilkesidir.

Y

YAVAŞKENT/CİTTASLOW:

Cittaslow, 1999 yılında İtalya’da kurulmuş uluslararası bir belediyeler birliğidir. Cittaslow felsefesi, insanların birbirleriyle iletişim kurduğu, doğaya ve geleneklerine sahip çıkan, teknolojiden faydalanırken bir yandan sürdürülebilir enerjiyle gezegene de saygısını koruyan; en önemlisi de kendi kendine yeten kentleri kapsıyor.

Y

YAVAŞ MODA:

Uzun süreli giyilebilecek, kalitesi yüksek ve modası her zamana uyacak ürünlerin üretilmesidir. Tasarruflu ve sürdürülebilir bir moda anlayışıdır.

YENİLENEBİLİR ENERJİ:

Doğal kaynaklardan elde edilebilen ve doğada her zaman bulunabilen, sürdürülebilir olan ve belirli bir limiti olmayan enerjiye yenilenebilir enerji denir. (Güneş, su, rüzgar, dalga, jeotermal, biyokütle enerjisi gibi)

YEŞİL DEVRİM:

Tarım alanındaki üretimin ve ürün çeşitliliğinin artışı anlamındadır. Pirinç, buğday gibi ürünlerin yeni çeşitlerinin benimsenerek daha verimli ve başarılı tarımın elde edilmesini ifade etmektedir.

YEŞİL FİNANSMAN:

Sürdürülebilir yöntemlerle, geleneksel ekonomiyi, çevre dostu bir ekonomiye dönüştüren sistemdir.

YEŞİL PAZARLAMA:

Kirlilik enerji , tüketimi ve tükenebilir kaynakların tüketiminin olumlu ve olumsuz yanlarını inceleyen toplumun ve tüketicilerin ihtiyacını tatmin etmede sorumluluk anlayışı içerisinde uzun vadeli karlılığı hedefleyen bir iş stratejisidir.

YEŞİL RESTORAN:

Menü tasarımı, gıda üretim ve satışının tüm süreçleri, ambalaj malzemeleri, dekor, kullanılan malzemelerin tümünün çevre dostu olduğu restoran.

YEŞİL ÜRÜN:

Kullanılan ürünlerin zararlı malzemeleri ayrıştırılarak, yeniden üretilen geri dönüştürülmüş ürün.

YEŞİL TAHVİL:

Doğal yaşama, çevreye ve iklime yarar sağlayan, sürdürülebilirliğe katkıda bulunan projeler için bütçe ve kaynak yaratan tahvillerdir.

YEŞİL YATIRIM:

Ekolojik ve çevre odaklı olan ürün ve uygulamaları destekleyen yatırımların hepsi.

YEŞİL YIKAMA:

Şirketler tarafından sunulan ürün-hizmet-teknolojinin çevresel ve sosyal faydalarının abartılı ve yanıltıcı pazarlama faaliyetlerini tanımlar. Şirketlerin aslında öyle olmadıkları halde kendilerini çevresel olarak ilerici olarak göstermeleridir.

Z

ZERO WASTE(SIFIR ATIK):

İsraftan kaçınarak, tasarruflu bir şekilde, atıkların yeniden kullandırılması ve azaltılmasına yönelik kaynak ve atık yönetimi yaklaşımıdır.

ZERO CARBON CİTY:

Kısıtlı bir enerji üretimi ve tüketiminin olduğu, karbonsuz sürdürülebilir enerji üreten şehirdir.

Kaynak: anadolubank.com