Bilim ve Sanat İnsanlığın Ortak Değerleridir

Fizik terimler sözlüğü

Fizik terimler sözlüğü

A   

B

Beta ışıması(B): Çekirdeğin ortama elektron veya pozitron salarak yaptığı bir tip ısımadır

Beta parçacığı: Radyoaktif bir maddenin ortama salmış olduğu elektron.

Bağlanma enerjisi(Eb: Çekirdeği parçalamak için gerekli olan enerji veya Bir sisteme bağlı olan    parçacağın sistemden ayıracak olan enerjidir.

Bileşik: Kimyasal elementlerin karıştırılması ile oluşan özellikleri elementlerin özelliklerinden farklı olan madde.

Bozulma: Işığın renk spektrumuna ayrılması. Işığın frekansından veya dalga boyundan dolayı hızının değişmesi.

Boyuna dalga: Dalganın içinde bulunduğu ortamın titreşiminin dalganın yayılma doğrultusu ile ayni doğrultuda olması.

Baskın kuvvet: Çekirdeklerin içinde bulunan nükleonları bir arada tutan kuvvet.

Belisizlik ilkesi: Bir cismin, ayni doğrultuda olan konumunun ve momentumunun (skaler) çarpımları Planck sabitinden daima büyüktür. Dpx Dx >= h. Belirsizlik ilkesi enerji ve zamana da uygulanabilir.

Basit sarkaç: Kütlesi yok sayılabilen uzun bir ipin ucuna maddesel bir cisim aşılırsa oluşan düzeneğe basit sarkaç denir.

Basınç(P): Birim yüzeye etki eden dik kuvvettir.

C-Ç

Celcius sıcaklığı(C):Suyun donma ve kaynama noktaları arasının 100 eşit parçaya bölünmesini ifade eden sıcaklık skalası.

Coulomb kanunu: İki nokta yük arasındaki itme veya çekme kuvveti, yüklerin çarpımıyla doğru orantılı, aralarındaki uzaklığın karesiyle ters orantılıdır.

Çizgisel momentum(mv): Bir cismin kütlesinin hızı ile çarpımından elde edilen vektörsel bir nicelik.

Çekirdek: proton ve nötronların bulunduğu atomun merkezi

Çizgisel hız(v):Cismin dairesel yörüngede birim zamanda aldığı yoldur.

D

Denge: Cismin hızı sabit veya cisim durgun halde iken, o cismin dengede olduğu söylenir.

Dalga genliği: Atomik ve alt atomların parçacıklarına Schrödinger denkleminin dalga çözümü. Madde-dalga karesi parçacığın karesi parçacığın bulunmasının olasılığını verir.

Dalga: Enerjinin bir aracı malzeme olmadan bir yerden baksa bir yere aktarılması.

Dalga boyu: Periyodik bir dalganın tekrarlanan en kısa uzunluğudur. Bu dalganın bir tepesinden diye tepesine olan uzaklıktır.

Düzgün dairesel hareket: Sabit bir kuvvet ,büyüklüğü değişmeyen hız vektörüne sürekli dik olarak etki ederse, R yarıçaplı bir çember üzerinde düzgün dönme hareketi yaptırır.Böyle bir harekete düzgün dairesel hareket denir.

Doğru Akim (DC):İletkene uygulanan elektrik alanının yönü ve şiddeti sabit ise yük taşıyıcıları iletkenin bir ucundan diğer ucuna sabit bir ortalama hızla Bu şekilde oluşan akıma doğru akim denir.

Devre elemanları: DC ve AC elektrik devrelerinde kullanılan elemanlar pasif ve aktif olarak ikiye ayrılırlar.**Pasif devre elemanları; enerji ve elektromotor kuvvetleri olmayan ,ancak gerilim uygulandığında geçen akim sonucunda enerji harcayan veya depolayan elemanlardır.Bunlar direnç,bobin ve kondansatörlerdir.**Aktif devre elemanları Akümülatör,pil ve jeneratör enerji üreten;amplifikatör ise enerji seviyesini yükselten aktif elemanlara örnek verilebilir.

Detektörler: Ses üstü dalga alici

Dinamo:Mekanik enerji yoluyla yüklerin hareket yönüne zıt yönde hareket ettirilmesiyle oluşturulan düzeneklerdir.

Dinamik: Hareket ile bu hareketi meydana getiren kuvveti birlikte inceleyen mekaniğin bölümüdür.

Diyamanyetik maddeler: Bağıl manyetik geçirgenlikleri 1’den biraz küçük olan maddelerdir. Manyetik alan şiddeti Diyamanyetik ortam içinde zayıflar.

E

Enerji(joule): Bir cismin is yapabilme yeteneğine denir.

Elastik: Bir çarpışma veya etkileşme sonucunda kinetik enerjinin korunumudur.

Elektrik alanı: Bir yükün çevresinde oluşan ve bu yükün alanındaki yüklü parçacıklara etki eden kuvvettir

Elektriksel potansiyel(V): Elektriksel potansiyel enerjinin yüke oranına denir. 1 Coulombluk pozitif yükü referansın sıfır olduğu bir noktadan herhangi bir noktaya getirilmesi esnasında yapılan istir.

Elektriksel potansiyel enerji: Yüklü bir parçacığı uzayın bir noktasından baksa bir noktasına götürmek için yapılan istir.

Elektromagnet: Demir çekirdeği saran telden oluşan bir magnettir. Elektromagnet, demir çekirdeği saran iletkene akim verilerek kullanılabilir.

Elektromagnetik dalga: Elektrik ve magnetik alanların titreşiminden ortaya çıkan bir dalga. Elektromagnetik dalga boşlukta ışık hızıyla hareket eder.

Elektron: Atomun temel parçacığı, bir lentondur.

Elektron yakalanması: Bir atomun iç kabuklarındaki bir elektronun çekirdek tarafından yakalanarak yok olmasıdır. oluşan evlat çekirdek nükleon ile ayni sayıda fakat bir proton eksiktir.

Elektron volt: Potansiyel farkı 1 volt olan bir gerilim bölgesine düsen elektron veya protonun sahip olduğu enerjidir. 1.6 x 10-19 jule.

Eylemsiz kütle: Bir nesnenin hızının değişmesini engelleyen nicelik. Birimi kilogram.

Eylemsizlik: Bir cismin hızında meydana gelebilecek değişmeye direnme eğilimine o cismin eylemsizliği denir.

Eşdeğer şalinim: Atoma gelen bir foton yüzünden atomun foton salması olayıdır. Gele fotonun enerjisi ile çıkan fotonun enerjisi aynidir

Evrensel çekim yasası: F = G*M1*M2/ r2, denklemdeki F evrendeki bir cisme etki eden kuvvet, G evrensel çekim sabiti, M1 ve M2 etkilesen kütleleri, r ise kütle merkezleri arasındaki uzaklığı göstermektedir.

Esnek çarpışma: Toplam momentum ve toplam kinetik enerjinin çarpışmadan önce ve sonra sabit kaldığı çarpışmadır.

Esnek olmayan çarpışma: Momentumun korunduğu halde toplam kinetik enerjinin korunmadığı çarpışmadır.Eğer çarpışmadan sonra cisimler birlikte hareket ediyorlarsa bu tür çarpışmaya ise tamamen esnek olmayan çarpışma denir.

Eylemsizlik momenti:Cismin dönme hareketindeki değişikliğe direnç göstermesinin bir ölçüsüdür.

Elektrik alanı(E): Yük birimi basına etkiyen kuvvettir. / q

Elektromotor kuvvet(€): Bir elektrik devresinde elektronları harekete geçirerek elektrik akimi oluşmasına neden olan etkiye denir.Є ile gösterilir.Birim yük basına yapılan is olacakta tanımlanır.

Etkin değer: AC geriliminin bir tam periyot boyunca kare ortalamasının karekökü seklinde tanımlanır.

F

Frekans(f): Belirli bir zaman diliminde tekrarlanan olayların şayisidir. Periyodun tersidir. Birimi Hertz dir.

Temel frekans: Bir sistemin şalinim yapabileceği minimum sekans değeri.

Faraday İndüksiyon yasası: Kapalı bir elektrik devresinde meydana gelen emk büyüklüğünün , elektrik devresinin manyetik alan içinde kapladığı yüzeyden geçen manyetik akının zamanla değişim hızına eşittir.Yani,kapalı bir elektrik devresi üzerinde ki manyetik alnın değiştirilmesi sonucunda devreden bir elektrik akimin akacağını göstermiştir.

Ferromanyetik maddeler: Bağıl manyetik geçirgenlikleri 1’den çok büyük olan maddelerdir.Böyle ortamlarda manyetik alan şiddeti artar.Bu tür maddeler mıknatıs,elektrik motoru, jeneratör,trafo gibi araçların yapımında kullanılır.

G

Genlik:  Periyodik bir harekette denge konumundan maksimum uzaklık.

Girişim: Frekansları birbirine yakin iki dalganın genliklerinin üst üste gelmesi durumudur. Üst üste binen dalgaların ortak frekansı iki frekans arasındaki değişim kadardır.

Gama ışını:  Radyoaktif ısınımın yüksek enerjili ışık seklinde yayınlanması. oluşan çekirdek, oluşturan çekirdek ile aynidir. frekansı  X-ısınlarının ötesindedir.

Güç(P): Enerjinin zaman göre değişimi Gücü verir.cıs sisteminde güç birimi erg/saniye ; MKE birim sisteminde ise jule/saniyedir.1 watt= 1joule/1saniye

H

I-İ

İvme(a): Hızın zamana göre değişimi.

Isı iletimi: atomların veya moleküllerin birbirleri ile çarpışması sonucunda ortaya çıkan ısısal enerjinin yer değiştirmesi.

İletken: İçinde elektrik yükünün veya isinin kolayca hareket edebildiği malzemeler. Metaller iyi bir iletkendirler.

ışınım: Enerjinin Elektromagnetik dalgalarla taşınmasıdır. Parçacıklar Elektromagnetik dalalar yayarak yok olurlar

İtme(I): Momentumdaki değişimdir.

Impuls-Momentum Teoremi: Bir parçacık üzerine etkiyen kuvvetinin impulsu , bu kuvvetin sebep olduğu parçacığın momentumundaki değişime eşittir.

İndüksiyon elektromotor kuvvet: İki ucu açık olan iletken telin bir ucunda negatif yük yoğunluğu, diğer ucunda ise pozitif yük yoğunluğu oluşur.Yani telin iki ucu arasında bir

potansiyel farkı meydana gelir.Bu şekilde oluşan potansiyel farkına İndüksiyon elektromotor kuvvet denir.

İndüksiyon Akimi: Manyetik alana dik olarak hareket ettirilen iki ucu açık iletken telin uçları birleştirildiğinde, tel içinde sürüklenen elektronlar bir elektrik akimi meydana getirirler. Bu şekilde oluşan elektrik akımına Indüksüyon akimi denir.

J

joule: SI birim sisteminde enerji, bir cismin 1 Newtonluk kuvvet altında 1 metrelik hareket etmesi/yer değiştirmesi için gerekli olan enerji

K

Kalori:1 gram suyun sıcaklığını 1 Celsius artırmak için gerekli olan isi miktarı.)

Kütle merkezi: Bir nesnenin kütle denge noktası.

Kütlenin korunumu: Kapalı bir sistem içinde toplam kütle kimyasal olaylar olsa dahi değişmez

Kirinim:Dalganın bir kapıdan veya bir engel çevresinden geçerken saçılmasıdır.

Kelvin sıcaklığı: Sıcaklığın mutlak sıfırda sıfır olduğu sıcaklık ölçüsü ve bölgelendirilmesi Celsius ile aynidir. Mutlak sıcaklık ölçeği olarak adlandırılır.

Kilo(kg): 1000 akemini temsil eden ve ön ek olarak kullanılan bir şayi. kilogram-kilogram:Kütlenin SI sistemindeki birimi,

Kilowattsaat: Enerinin birimi, 3,600,000 joule. Bir makinenin 1 saat boyunca 1000 watttık enerjiyi bir biçiminden diğer biçime dönüştürülmesi Kilowattsaat olarak isimlendirilir.

Kinetik enerji(Ek): Bir cismine hareketinden dolayı oluşan enerji, (1/2)mv2, birimi jule dur.

Kütle(m):Bir cismin sahip olduğu eylemsizliğin bir ölçüsüdür.

Kuantum: Ayni özellik taşıyan en küçük bir grup. Buna bağlı olarak proton yükü kuantumlanmis yük olarak kabul edilir.

Kuark: Hadronlarin bileşimi. Kuarklar altı çeşittir ve her birini üç rengi vardır. Üç kuark baryonlari oluştururken bir kuark ve anti kuark mezonları oluşturur

Kalori: 1 gr suyun sıcaklığını 1˚C arttırmak için gerekli olan enerji miktarıdır.

Kepler kanunları:1) Yörüngeler kanunu:Her gezegen odaklarından birinde güneş bulunan elips seklindeki yörüngelerde dolanırlar.2)Alanlar kanunu:Güneşi gezegene birleştiren yarıçap vektörü eşit zaman aralıklarında eşit alanlar tarar.3)Periyotlar kanunu:Güneşi gezegene birleştiren ortalama yarıçapın küpünün (R3) , gezegenin periyodunun karesine (T2) oranı sabittir.

L

Lazer: Isınımın yayılması esnasında ışığın şiddetinin yükseltilmesi.

M

Merkezcil ivme: Bir daire çevresinde dönen nesnelerin merkeze doğru yönelmiş olan ivme. r yarıçaplı daire çevresinde dönen cisim sabit bir çizgisel hiza sahipse merkeze yönelmiş olan ivmenin büyüklüğü v2/r di

Merkezcil kuvvet: Bir nesnenin yönünü değiştiren kuvvet. Çizgisel hızı sabit olan daire çevresinde dönen cisme etki eden merkeze doğru olan kuvvet mv2/r.

Momentum-Açısal momentumun korunumu: Bir sistemin net diş dönme momenti sıfır ise sistemin açısal momenti değişmezdir.

Magnetik alan(B): Bir pusula veya benzeri bir cihazın iğnelerini döndürebilecek, etkiye sahip magnetik nesnelerin kapladığı uzay. Alan güney kutbundan kuzey kutbuna doğrudur.SI birim sisteminde manyetik alanın birimi Tesla’dır.

N

Newton’un 1. yasası: Bir cisme bir diş kuvvet etki etmedikçe, cisim durgun ise durgun kalacak, hareketli ise sabit hızla doğrusal hareketine devam edecektir.

Newton’un 2. yasası: Bir cismin ivmesi ona etki eden bilekse kuvvetle doğru orantılı, kütlesi ile ters orantılıdır.

Newton’un 3. yasası: İki cisim etkileşiyorsa , 2. cismin 1. cisme uyguladığı F21 kuvveti, 1.cismin 2. cisme uyguladığı F12 kuvvetine eşit ve zıt yönlüdür.

Newton: SI birim sisteminde kuvvetin birimidir.1 kg kütleli bir cisim üzerine   uygulandığında ona 1m/sn2 ‘ lik ivme kazandıran kuvvet 1 Newton’dur.

O-Ö

Ortalama hız: alınan toplam yolun toplam zamana oranı.

Oran yasası: İki veya daha fazla elementin, kütleleri oranları sabit olmak üzere bileşik oluşturulması.

Özdeşlik yasası: Uniform çekim alanındaki sabit ivme.

Özel göreliliğin birinci yasası: Eylemsiz gözlem çerçevesinde fiziğin bütün yasaları değişmezdir.

Odaklama uzunluğu: Ayna veya lensten odaklama noktasına olan uzaklık.

Odaklama noktası: Ayna veya lensin optik eksenine paralel olarak ısınları odaklamasıdır.

Osiloskop: Elektriksel ölçümlerde geniş çapta kullanılan çok yönlü elektronik bir ölçüm aletidir. Osiloskop ile AC,DC gerilim ve periyot doğrudan ölçülür. Akim, frekans, faz farkı vs. ise dolaylı olarak ölçülür. Bir osiloskop, Katot isini tüpü, tüp besleme devresi, yatay ve düşey giriş yükselteçleri, zaman tarama devresi ve tetikleme devresinden oluşur. Günlük hayatta osiloskop ; radar sistemleri, televizyon alıcıları, bilgisayar gibi uygulamalarda elektronik bilginin ekranda görüntülenmesini sağlar.

P

Potansiyel enerji: Sürtünmesiz bir ortamda cismi ivmesiz olarak , potansiyel enerjisi sıfır olan bir konumdan diğer konuma getirmek için yapılması gereken istir.

Periyot: parçacığın hareketinin bir tam devri tamamlaması için geçen süredir.

Potansiyel fark:Elektrik alan içinde bulunan A ve B  gibi iki potansiyel farkı;Elektrik alan içine bırakılan q0denem yükünü A dan B ye , denge konumunu bozmadan getirmek için yapılan istir.SI sisteminde birimi volt’tur. 1 volt = 1 jule / 1 coulomb

Paramanyetik Maddeler: Bağıl manyetik geçirgenlikleri 1’den biraz büyük olan maddelerdir.Manyetik alan şiddeti paramatrik alan içinde biraz şiddetlenir.

R

S-Ş

Sürtünme Kuvveti: Bir cisim, pürüzlü bir yüzeyde yahut hava veya su gibi viskoz bir ortam       içinde hareket ediyorsa çevresi ile arasındaki etkileşmeden dolayı harekete karsı bir direnme       doğar. Bu direnmeye sürtünme kuvveti denir.

Sonar: Su içerisindeki ses dalgaları

Süper pozisyon: İki veya daha fazla dalganın uzayda bir yerde üst üste gelmesi olayıdır.

Sanal görüntü: Görüntüden bulunduğu yerden gelen ışık ile oluşan görüntü.

Şalinim: Cisim denge konumunun iki yanında gidip gelmeler olur ki bu periyotlu harekete şalinim denir.

Ses altı (infrosonic) dalgalar: İşitilebilir mertebenin altındaki frekansta olan boyuna dalgalardır.örneğin deprem dalgaları

Ses üstü(ultrasonic) dalgalar: İşitilebilir mertebenin üstünde frekansları olan boyuna dalgalardır. Örneğin kuartz kristaline alternatif elektrik alanının uygulanmasıyla elde edilir.

Sığa: Bir iletkenin yükünün potansiyeline oranına iletkenin sığası denir. Skaler bir büyüklüktür. Birimi Farad’dır.

T

Tamamlayıcı renk: Beyaz rengi oluşturacak renklerin karışımı.

Tam devre: Bir bataryanın bir ucundan diğer ucuna kadar akimin akmasının sağlanması.

Tepe: Bir dalganın bozunmasında ortaya çıkan pik.

Temel durum: Kuantum mekaniğinde bir sistemin sahip olabileceği minimum enerji değeri.

Topraklama: Nesneleri elektrik yükü açısından nötralize/yüksüz hale getirmek için yapılan bağlantı

Temas kuvvetleri: İki cisim arasındaki fiziksel temas (değmenin) sonucunda ortay çıkan kuvvetlerdir.

Termodinamik: fiziğin, isi ve diğer enerjiler arasındaki iliksisini inceleyen dalıdır.

Termodinamiğin birinci yasası: Bir sistemin iç enerjisi, sisteme aktarılan isi artı sistem üzerine yapılan is ile artırılabilir.

Termodinamiğin ikinci yasası (Üç özdeş form vardır : (1) Çevresine isi yaymayan ve mekanik is ile çalışan bir isi makinesi yapılamaz. (2) Düşük sıcaklıktan daha yüksek sıcaklığa isi transferi yaparak elde edilen soğutucular ancak mekanik is kullanılarak yapılabilir. (3) Bir sistemin entropisi daima artma eğilimindedir.

Termodinamiğin üçüncü yasası: Mutlak sıfıra deneysel olarak yaklaşılabilir fakat ulaşılamaz.

Termodinamiğin sıfırıncı yasası: A ve B nesneleri C nesnesi ile termodinamik dengede ise A ve B kendi baslarına da termodinamik dengededir.

Titreşim: Denge konumu veya sekli etrafında hareket etme

Titreşim hareketi: Bir cismin üzerine etkiyen kuvvet cismi denge konumundan uzaklaştırırsa , cisim denge konumuna geri gelmek ister. Cismin denge konumu etrafında tekrarlı ileri geri hareketine titreşim hareketi denir. Periyodik hareket, harmonim hareket, şalinim hareketi, titreşim hareketi bu 4 söyleyiş tamamen

U-

V-W

Vektör: büyüklüğü ve doğrultusu olan bir nicelik

Volt: SI sisteminde elektriksel potansiyelin birimi. 1 volt luk gerilim, 1 omluk direnç üzerinden 1 ammelik akimin geçmesini sağlar.

Watt: Gücün SI sistemindeki birimi, 1 jule/watt The SI unit of power, 1 jule per second.

Y

Yük: Birbirleri ile elektriksel etkileşmeyi sağlayan nicelik.

Yüklü: Pozitif veya negatif yüklü olma durumu.

yoğunluk: Malzemelerin, kütlelerinin hacmine oranını veren bir tür özelliği.

Yerdegistirme: Dalga hareketinde (veya titreşicide) kaynaktan (veya nesneden) denge konumundan olan uzaklık

Yayınım: spektrumu (Atomun isi veya elektrik akimi verilerek ortama değişik dalga boylarını yaymasıdır

Yerçekimi alanı: Yerçekimi kuvvetinin bir nesneyi saran uzayının içerisinde birim kütleye uygulanan kuvvettir.

Yerçekimi kütlesi: Bir parçacığın diğer parçacıklar arasında onların kütlesel çekim kuvvetlerinden etkilenmesi

Yerçekimi potansiyel enerjisi: Bir parçacığın yüksek bir noktadan potansiyelin sıfır kabul edildiği bir noktaya düşmesi için yerçekiminin yaptığı istir.

Yerçekimi dalgası: Bir kütlenin ivmeli hareketinden dolayı ortaya çıkan dalga.

Young sabiti: Katinin uzunluğundaki bir değişime karsı gösterdiği direnci bir ölçüsüdür.

Z
Zayıf kuvvet: Beta sönümüne neden olan kuvvet. Bu kuvvet W ve Z0 parçacıkları arasındaki değişimden kaynaklanır. Lepton ve hadronlarin hepsi bu tür kuvvetler etkileşirler.

Spread the love

Yorum gönder