Dünya’daki en büyük zil üreticisi Zildjian’ın kuruluş hikayesi

Kerope Zilciyan, 1623’te kilise çanı yaparak başlamış mesleğine. Sonraları Osmanlı mehter takımına zil yapmaya başlamış. Kerope ölünce mesleği oğlu Avadis devralmış. Avadis geliştirdiği özel bir alaşımla mükemmel ziller üretmeye başlamış ve gizli formül sadece babadan oğula geçmiş.

Bir efsaneye göre zillerin malzemesi hazırlanırken, Avedis atölyedeki herkesi dışarı çıkarır, malzemeyi kendi başına yapar, ondan sonra üretimi yaparmış. Avedis mehter takımı için ilk zilleri yaptığında (1618) sultan II. Osman 80 altın ve Türkçe “zil” kelimesi ile Ermenice’de “oğlu” anlamına gelen “yan” son ekinin bileşmesi ile oluşan Zildjian (Zilciyan) adını verir.

Bugün Dünya’daki en büyük zil üreticisi Zildjian’ın kuruluş hikayesi böyle başlar. Şirket, 1623 yılında İstanbul’da kuruldu. Zilciyan ailesi tarafından özel bir alaşımın elle dövülerek yapılmasından oluşan bu ziller, ilk olarak 19. yüzyılın ortalarında dışarıya açılarak Avrupa’nın pek çok şehrinde alıcılarıyla buluşmuş.

Savaş nedeniyle Amerika’ya göçen III. Avedis Zildjian, Aram Zildjian’a İstanbul’da bu aile işini sürdüremeyeceğini bu nedenle bir daha İstanbul’a dönmeyeceğini, zil yapımına devam etmek için Amerika’da bir fabrika kurmak istediğini söylemiş ve Aram Zildjian’ın isteğe olumlu yanıt vermesiyle 1927’de Amerika’da ilk fabrikayı kurmuşlar. 1950’lerde jazz davulcuları için ilk kapı olmuşlar ve 15 çalışanla yıllık 70.000’er parça zil üretimi yapmışlar, 1964 yılını 90.000 parça zil üretimiyle kapatmışlar. Zildjian bugün, zil pazarının %65’ini elinde tutan ve yıllık geliri ortalama 50 milyon USD olan dev bir şirket. Massachusetts’te bulunan Zildjian fabrikasını ziyaret etmek, adeta müzik tarihinde yolculuğa çıkmaya benziyor. Koridorlar, Ringo Starr ve Roy Haynes gibi ünlü davulcuların fotoğraflarıyla kaplı, Jaz davulcusu Buddy Rich’in davul seti orijinal hali ile korunuyor. Dünyaca ünlü davulcular, son zilleri denemek için fabrikaya geliyorlar. Hatta fabrika binasının içinde, özel bir akustik müzik odası bulunuyor.

İlk seri üretime başladıkları 1623 yılından bu yana, şirket ana ürünlerinin üretim bilgilerini sır olarak saklıyor. Zildjian zillerine dünyaca ünlü sesi veren bakır, kalay ve gümüş kullanılarak oluşturulan özel alaşım formülü, kuşaktan kuşağa aktarılıyor ve sır olarak saklanıyor.

Zildjian’da çalışacak aile üyesinin, öğrencilik yıllarında Zidjian’da staj yapması ve üniversite mezunu olması şart.

Üniversiteden mezun olduktan sonra da direk aile şirketinde işe başlanamıyor. Mutlaka başka bir şirkette tecrübe kazanmaları ve başarılı olmaları gerekiyor. Bugün şirket 384 yaşında ve 15. nesil tarafından yönetilmekte. Zillerin ve katalogların üstüne hala daha turkish cymbals (zil) yazmakta…

www.bilimsanatyolu.com