Dikkat eksikliği avcı-toplayıcı atalarımızın hayatta kalmasına yardımcı olmuş olabilir

Araştırmalar, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’nun (DEHB) Paleolitik Çağ’da yaşayan avcı-toplayıcı atalarımızın hayatta kalmasına yardımcı olabileceğini ortaya koydu. Böylece DEHB’nin neden hala var olduğu konusu da açıklığa kavuştu.

Bilim insanları, DEHB gibi zararlı olduğu sanılan bazı genetik farklılıkların neden hala var olduğu konusunda uzun zamandır araştırmalarına devam ediyor. 

Elde edilen son bulgulara göre, bugün ‘bozukluk’ olarak addedilen bu durum, evrimsel süreçte hemen göze çarpmayan önemli faydalar sağladığı için varlığını sürdürüyor olabilir.

Örneğin; orak hücre anemisi, uzun zamandır hayatta kalmayı artırıcı faktörlerin içerisinde kabul edilmekte, zira taşıyıcılarının, sıtmaya karşı bir koruma geliştirdiği görülmekte.

Şimdi ise DEHB’nin, insanlara bir hayatta kalma yolu sunduğu ve bu yüzden, bu bozukluğun hala yaşamaya devam ettiği iddia ediliyor. 

Hakemli bilimsel dergi Proceedings of the Royal Society B’de yayınlanan bir araştırmaya göre, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) semptomları, Paleolitik Çağ’da yaşayan atalarımızın “hayatta kalma becerilerine yardımcı olmuş” olabilir.

ÇİLEK TOPLAMA DENEYİ

Pensilvanya Üniversitesi’nden araştırmacılar, bu iddiayı ispatlamak için gönüllülere, bir “yiyecek arama oyunu” oynattı ve katılımcılara, sanal ortamda oluşturulan bir çalılıkta sekiz dakika içinde “bulabildikleri kadar çok çilek toplama görevi” verdiler.

Katılımcılar, yeterli sayıda meyveye ulaştıktan sonra, “aynı çalılıkta kalma ya da başka bir çalılığa geçme” seçeneğine sahipti. Burada, katılımcıların, “yeni bir çalılığa seyahat etmeyi mi yoksa mevcut çalılıktaki tüm çilekleri toplamayı mı seçecekleri” test edildi.

Öte yandan, katılımcılardan deney öncesi iyi bilinen bir DEHB anketinde kendilerini değerlendirmeleri istenmiş ve bu çerçevede yüzde 45’i, DEHB göstergeli olarak tanımlanmıştı.

DAHA FAZLA ÇİLEK TOPLADILAR

Araştırmanın sonuçlarına göre, DEHB semptomlarına sahip olsun ya da olmasın, deneye katılan herkesin, “yeni çalıya seyahat süresi daha kısa olduğunda ilerlemeyi seçme” oranı daha yüksekti.

Tahmin edildiği üzere, DEHB semptomları olan kişilerin çalıları terk etmeyi seçme oranı diğerlerine göre daha yüksekti ve DEHB semptomları olan kişiler yüzde 16 daha fazla çilek topladılar. Ancak onlar bile çalılıklarda beklenenden daha uzun süre kaldılar. 

Deney bu çerçevede ayrıca, bir göreve uzun süre takılıp kalmanın verimsiz olduğu sonucunu da ortaya koydu.

DEHB AVANTAJ SAĞLIYORDU

Araştırmacılar, bulgular hakkında şu yorumları yaptı:

“Bulgularımız, DEHB özelliklerinin bazı ortamlarda yiyecek arama avantajları sağladığını ve bu durumun yeni keşifleri tercih eden bir adaptasyonu yansıtabileceğini ortaya koyuyor…”

Araştırmacılar ayrıca, yüzlerce farklı canlı türünün, bu tür görevlere yaklaşımının test edildiğini ve hepsinin yeni yerler için tanıdık, fakat verimi azalan bölgeyi ne zaman terk edecekleri konusunda benzer sonuçlar gösterdiğini belirtiyor.

IFL Science’ta yer alan habere göre, geçmişimizdeki bir şey, çoğu insanı bu oyundakine benzer bir çalılıkta, ideal olandan daha uzun süre kalmaya itiyor olabilir.

DEHB NEDİR?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ve dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösteren bir nörogelişimsel bozukluktur.

Dikkat Eksikliği Belirtileri:

• Zorlanarak dikkatini toplama ve sürdürme
• Detaylara dikkat etme güçlüğü
• Dikkatin kolaylıkla dağılması ve görevler arasında geçiş yapmakta zorlanma
• Sık sık eşyaları kaybetme veya unutma

Hiperaktivite Belirtileri:

• Duramama, yerinde oturamama
• Sürekli olarak elleri, ayakları veya vücuduyla oynama
• Huzursuzluk hissi ve sabırsızlık
• Sürekli olarak konuşma

Dürtüsellik Belirtileri:

• Davranışlarını düşünmeden hızlıca hareket etme
• Sıraya girmeme, sabırsızlık veya diğerlerinin sözünü kesme gibi sosyal normlara uyumsuz davranışlar
• Düşünmeden riskli kararlar alma

Çocuklarda, genellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri daha belirgindir. Yetişkinlerde, dikkat eksikliği daha fazla fark edilirken, hiperaktivite belirtileri genellikle daha hafiftir.

Tanı ve Tedavi:

DEHB tanısı, belirtilerin sürekli ve belirgin olmasıyla birlikte klinik değerlendirme sonucunda konulur.

Tedavi genellikle psikoterapi, davranış terapisi ve ilaç tedavisi gibi yöntemlerden oluşur. 

Tedavi, belirtileri bozukluğu hafifletmek ve işlevselliği artırmak için tasarlanmıştır.

Kendinizin ya da çocuğunuzun bu tanılara sahip olduğunu düşünüyorsanız, konu hakkında uzman, bilimsel yeterliliği olan bir profesyonelden yardım alınız.

Kaynak: Cumhuriyet Gazetesi