Matematik Terimler Sözlüğü

-A-

A ile B nin Kartezyen Çarpımı: Birinci bileşeni A dan, ikinci bileşeni B den alınarak elde edilen ikililerin kümesidir…
A Kümesinden B nin Farkı: A kümesinin B kümesi ile ortak olmayan elemanlarından oluşan kümedir…
A Kümesinden B ye Fonksiyon: A nın elemanlarından her birini, B nin elemanlarına bir ve yalnız bir kez eşleyen bağıntıdır…
Açı: Başlangıç noktaları aynı olan iki ışının birleşim kümesidir…
Açık Önerme: İçinde bulunan bilinmeyene verilen değerlere göre doğru ya da yanlış önerme olan ifadelerdir…
Açıortay: Başlangıç noktası açının köşesi olan ve açının kenarlarıyla eş açılar oluşturan ışındır…
Açısal Bölge: Açı ile açının iç bölgesinin birleşim kümesidir…
Aksiyom: Doğru olduğu ispatsız kabul edilen matematiksel ifadedir…
Alan: Bir yüzey parçasının ölçüsüdür… Bir yüzeyde birim yüzeyin kaç defa olduğunu gösteren sayıdır…
Alt Küme: Bir kümenin elemanlarının sayısına göre birerli, ikişerli ya da daha fazla sayıda gruplarla oluşturduğu kümedir… Boş küme her kümenin alt kümesidir…
Analitik Düzlem: Üzerine koordinat sistemi yerleştirilmiş düzlemdir…
Analitik Geometri: Noktaların koordinatlarının sayısal fonksiyonları aracılığıyla bir koordinat sisteminde gösterilen geometrik nesneleri inceleyen matematik koludur…
Apsis: Koordinat düzleminde bir noktayı gösteren sıralı ikilinin birinci terimidir… (1,9) ikilisiyle gösterilen noktanın apsisi 1 dir…
Apsis Ekseni: Koordinat düzleminde yatay eksen, x eksenidir…
Ar: 100 metrekarelik arazi ölçü birimidir…
Arada Olma: Aynı doğru üzerinde farklı üç noktadan birisinin diğer ikisinin arasında olmasıdır…
Aralarında Asal Sayılar: En büyük ortak bölenleri 1 olan sayma sayılarıdır… 4 ile 15 aralarında asaldır…
Aritmetik: 1. Toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi dört işlemin tanımına temel olan tamsayılar kümesinin özellikleri kurulu matematik koludur… 2. Hesaplama ve varsayım kurma biçimidir…
Aritmetik Ortalama: Sonlu bir sayı kümesi elemanları toplamının, bu elemanların sayısına bölümüyle ortaya çıkan sayıdır…
Asal Çarpanlara Ayırma: Bir sayma sayısı asal çarpanlarının çarpımı şeklinde yazmadır… 24 = 2 x 2 x 2 x 3 gibi…
Asal Sayı: 1 ve kendisinden başka böleni olmayan sayıdır…
Aykırı Doğrular: Aynı düzlemde olmayan ve kesişmeyen doğrulardır…
Ayrık Kümeler: Ortak elemanları olmayan kümelerdir…
Ayrık Olay: Meydana gelişi başka bir olaya bağlı olmayan olaydır…
Ayrıt: Bir cismin iki yüzeyinin arakesitidir…

-B-

Bağıntı: Bir Kartezyen çarpımın alt kümesidir…
Basit Kapalı Eğri: Düzlemde herhangi bir noktadan bir kez geçmek üzere, çizime başlanılan noktada biten eğridir…
Bileşik Önerme: Birden fazla basit önermeden oluşan önermedir…
Binom: Dereceleri ya da değişkenleri farklı iki terimden oluşan polinomdur…
Bire Bir Eşleme: İki kümenin elemanları arasında, bir elemana karşı yalnız bir eleman alınarak yapılan eşlemedir…
Bire Bir Fonksiyon: Tanım kümesinin her bir elemanını yine kendisine eşleyen fonksiyondu. Birleşim İşlemi: Kümelerin tüm elemanlarından oluşan kümelerin bulunmasıdır…
Birleşim Kümesi: Kümelerin tüm elemanlarının oluşturduğu kümedir…
Boş Küme: Hiçbir elemanı olmayan kümedir…
Boyut: Uzunluk, genişlik ve yükseklikten her biridir…
Bölen: Bir bölme işleminde bölünenin kaç eşit parçaya ayrıldığını gösteren sayıdır…
Bölüm: Bölme işleminde bölünen içinde bölenin kaç defa olduğunu gösteren sayıdır…
Bölünen: Bölme işleminde eşit kısımlara ayrılmak istenen sayıdır…
Bütünler Açılar: Ölçüleri toplamı 180° olan iki açıdır…
Büyük Çember: Küre yüzeyi ile kürenin merkezinden geçen düzlemin arakesitidir…
Büyük Daire: Küre cismi ile kürenin merkezinden geçen düzlemin arakesitidir..

-C- / Ç

Cisim: Bir küme ve bu küme üzerinde tanımlanmış iki işlemin belli şartları taşımasıdır…
Çap: Çemberin merkezinden geçen kiriştir…
Çarpan: Bir çarpma işlemindeki sayılardan her biridir…
Çarpanlara Ayırma: Bir sayma sayısını en az iki sayının çarpımı şeklinde yazmadır…Örnek: 48 = 6 x 8
Çarpım: Çarpma işleminin sonucudur…
Çelişki: Doğruluk değeri daima “0″ olan bileşik önermedir…
Çember: Düzlemde sabit bir noktadan aynı uzaklıkta bulunan noktaların kümesidir…
Çember sel Bölge: Çember ile çemberin iç bölgesinin birleşimidir…
Çıkan: Çıkarma işleminde, eksilenden ne kadar eksiltileceğini gösteren sayıdır…
Çift Gerektirme: Totoloji olan iki yönlü koşullu önermedir…
Çift Sayı: 2 ile tam bölünebilen sayıdır…

-D-

Dar Açı: Ölçüsü 90° den küçük olan dar açıdır…
Dekametre: 10 metrelik uzunluk ölçü birimidir…
Dekar: 10 ar veya 1000 m2 lik arazi ölçü birimidir…
Denk Kümeler: Birebir eşlenebilen, eleman sayıları eşit olan kümelerdir…
Derece: Bir çemberin 1 / 360 lık yayını gören merkez açının ölçüsü 1 derecedir…
Dikdörtgen: Düzlemde üçü doğrusal olmayan A , B , C , D noktalarının birleşiminden elde edilen dörtgenin açıları dik ise [AB] , [BC] , [CD] , [DA] doğru parçalarının birleşim kümesidir…
Dikdörtgenler Prizması: Altı tane dikdörtgen sel bölgenin birleşiminden oluşan kapalı bölgedir…
Dikdörtgen sel Bölge: Dikdörtgen ile iç bölgesinin birleşim kümesidir…
Dikdörtgenler Prizması Cismi: Dikdörtgenler prizması ile içinin birleşimidir…
Dik Üçgen: Bir açısı dik olan üçgendir…
Doğal Sayı: N = {0,1,2,3,4,…} kümesinin elemanlarıdır…
Doğru Açı: Ölçüsü 180° olan açıdır…

-E-

Eksilen: Çıkarma işleminde azaltılması istenen sayıdır…
Eleman: Bir kümeyi oluşturan nesnelerden her biridir…
En Büyük Ortak Bölen (EBOB) : İki veya daha çok sayma sayısını ortak olarak bölen sayma sayılarının en büyüğüdür…
En Küçük Ortak Kat (EKOK): İki veya daha çok sayma sayılarının ortak katlarının en küçüğü olan sayıdır…
Eş Üçgenler: Karşılıklı kenarlarının uzunlukları eşit ve karşılıklı açıların ölçüleri eşit olan üçgenlerdir…
Eşit Kümeler: Aynı elemanlardan oluşan kümelerdir…
Evrensel Küme: Üzerinde çalışılan konuyla ilgili olan tüm elemanları içeren kümedir…
Evrensel Niceleyici: ∀ ile gösterilir ve “her” ya da “bütün” diye okunur…

-F-

F Fonksiyonunun Değer Kümesi: A dan B ye f fonksiyonu verildiğinde, B kümesidir…
F Fonksiyonunun Görüntü Kümesi: A dan B ye f fonksiyonu verildiğinde, f(A) kümesidir…
F Fonksiyonunun Tanım Kümesi: A dan B ye f fonksiyonu verildiğinde, A kümesidir…
Faiz: Bankaya yatırılan paranın belirli bir süre sonunda getirdiği kazançtır…
Fark: Çıkarma işleminin sonucudur…
Fonksiyon: Çıkış kümesinin her elemanına, en çok bir görüntü eşlik ettiren bağıntıdır…

-G-

G Bileşke F Fonksiyonu: f : A –> B ve g : B –> C birer fonksiyon olmak üzere, A dan C ye (gof)(x) = g( f(x) ) kuralı ile belirlenen fonksiyondur…
Genişlik: Dikdörtgen veya dikdörtgenler prizmasında boyutlardan biridir…
Gerektirme: Totoloji olan şartlı önermedir…
Görüntü: Sayı ekseni üzerinde bir sayıya karşılık gelen noktadır…
Grup: Bir küme ve bunun üzerinde tanımlanan bir işlemin belli şartları taşımasıdır…

-H-

Hacim: Kapalı uzay parçasının ölçüsüdür… Bir uzay parçasında birim hacimin kaç defa olduğunu gösteren sayıdır…
Halka: Bir küme ve bu küme üzerinde tanımlanmış iki işlemin belli bazı şartları taşımasıdır…

Hektar: 100 ar veya 10000 m² lik arazi ölçüsü birimidir…
Hektometre: 100 metrelik uzunluk ölçü birimidir…
Hipotez: p => q teoreminde p önermesidir…
Hüküm: p => q teoreminde q önermesidir…

-I- / İ

Işın: Doğruda ayırma noktası ile bu noktanın bir yanında bulunan noktaların oluşturduğu kümedir…
İçine Fonksiyon: Örten olmayan fonksiyon.
İhtimal: Bir olayın olabilme şansını belirten sayıdır… Olasılık…
İki Kümenin Birleşimi: İki kümenin elemanlarından oluşan kümedir…
İki Kümenin Kesişimi: İki kümenin ortak olan elemanlarından oluşan kümedir…
İki Yönlü Koşullu Önerme: pq biçimindeki bileşik önermedir…
İkili: İki nesnenin oluşturduğu sıralı ikilidir…
İkili İşlem: Bir kümenin iki elemanından gene bu kümeye ait bir elemanın elde edilmesini sağlayan kuraldır…
İrrasyonel Sayı: Rasyonel olmayan sonsuza kadar devreden sayıdır… Örnek: = 3,1415…
İskonto: Bir malın satış fiyatı üzerinden yapılan indirimdir…
İspat: Bir teoremin hükmünün kesin olarak doğru olduğunun gösterilmesidir…
İşlem: A x A nın bir alt kümesinden A ya fonksiyondur…

-K-

Kalan: Bölme işleminde bölünenden artan veya çıkarma işlemindeki farktır…
Kapalı Bölge: Basit bir kapalı eğri ile bu eğrinin iç bölgesinin birleşimidir…
Kapsama: Bir kümenin başka bir kümeyi içine almasıdır…
Kare: Bütün kenarları eş ve karşılıklı açıları dik olan dörtgendir…
Kental: 100 kg’lık ağırlık ölçü birimidir…
Kesen: Çemberi farklı iki noktada kesen doğrudur…
Kesir: Bütünün eş parçalarından bir veya birkaçını gösteren sayıdır…Örnek: 5/7 , 8/9 gibi…
Kesişen Doğrular: Yalnız bir ortak noktaları olan doğrulardır…
Kesişim İşlemi: Kümelerin ortak elemanlarının oluşturduğu kümenin bulunmasıdır…
Kesişim Kümesi: Kümelerin ortak elemanlarından oluşan kümelerdir…
Kiriş: Uç noktaları çember üzerinde olan doğru parçasıdır…
Kombinasyon: n, r doğal sayı ve r£n olmak üzere, n elemanlı bir A kümesinin r elamanlı her alt kümesine A kümesinin r li kombinasyonu ya da kombinezonu denir…
Komisyon: yapılan bir alışverişte, aracı olan kimseye yaptığı hizmet karşılığı ödenen para-dır…
Komşu Açılar: Birer kenarları ortak, diğer kenarları bu kenara göre farklı tarafta bulunan iki açıdır…
Komşu Bütünler Açılar: Ölçüleri toplamı 180° olan komşu açılardır…
Komşu Tümler Açılar: Ölçüleri toplamı 90° olan komşu açılardır…
Koni: Tabanı dairesel ya da elips biçiminde olan ve yukarı doğru gitgide daralarak sivrilen cisimdir…
Konik: Koni biçiminde olan…
Koordinat Düzlemi: Birbirini dik kesen, yönlendirilmiş iki doğrunun belirttiği düzlemdir…
Küçük Daire: Küre cismi ile kürenin merkezinden merkezinden geçmeyen düzlemin arakesitidir..
Küçük Çember: Küre kapalı yüzeyi ile kürenin merkezinden geçen düzlemin arakesitidir…
Küp: Altı yüzü de karesel bölge olan prizmadır…
Küre: Uzayda, sabit bir noktaya eşit uzaklıkta bulunan noktaların kümesidir…
Kürenin İçi: Küre merkezine uzaklıkları kürenin yarıçapından küçük olan noktaların kümesidir…

-M-

Matematik Sistem: Bir küme ve bu küme üzerinde tanımlanmış bir veya daha çok işlemden oluşan sistemdir…
Modüler Aritmetik: m>1 ve m doğal sayılar kümesinin bir elemanı olarak, tamsayıların m ile bölümünden kalan sınıfları ile yapılan aritmetiktir…
Mutlak Değer: x reel sayılar kümesinin bir elemanı olarak, sayı doğrusunda x e karşılık gelen noktanın başlangıç noktasına uzaklığı, x in mutlak değeridir… x olarak gösterilir…

-N-

Nesne: “Kişi” ya da “Kimse” ile anlatılan varlıkların dışında kalan ağırlığı, kütlesi olan her türlü varlıklardır…
Nicelik: Bir şeyin sayılabilen, ölçülebilen, azalıp çoğalabilen özelliği yani miktarıdır…
Nitelik: Bir şeyin nasıl olduğunu belirten, onu başka şeylerden ayıran özelliktir…
Nokta: İki doğrunun kesiştiği yerde bulunan çok küçük boyutlu uzay öğesidir…

-O-

Olasılık: Bir olayın olabilme şansını gösteren sayıdır…
Olmayana Ergi Metodu: Bir teoremde hükmün değilini doğru varsayıp hipotezin değilini elde ederek yapılan ispattır…
Ondalık Açılım: Bir ondalık kesrin virgül ile gösterilmesidir… Örnek: 2 / 5 = 0,4 gibi…
Ondalık Kesir: Paydası 10 un tam kuvveti şeklinde olan veya bu duruma getirilebilen sayılardır…
Oran: Aynı ölçü birimi ile ölçülebilen çoklukların veya iki kümenin elemanlarının bölüm yoluyla karşılaştırılmasıdır.
Orantı: İki oranın eşitliğidir… a,b,c,d gerçek sayıları için a/b = c/d eşitliği bir orantıdır…
Ortak Bölen: Birden fazla sayma sayısını kalansız olarak bölen sayma sayısıdır…
Ortak Kat: Birden fazla sayma sayısının katı olan sayma sayısıdır…

-P-

Paralel Doğrular: Bir düzlem içinde olup ortak noktaları bulunmayan doğrulardır…
Paralelkenar: Karşılıklı kenarları paralel olan dörtgendir…
Permütasyon: Bir kümenin ya da küme parçalarının elemanlarının belli bir sıraya göre dizilişleridir…
Permütasyon Fonksiyonu: A dan A ya bire bir olan fonksiyondur…

-R-

Rakam: Sayıları yazmak için kullanılan işaretlerdir…
Rasyonel Sayı: a,b birer tamsayı, b sıfır olmamak şartıyla a/b şeklinde yazılabilen sayıdır…
Reel Sayılar: Rasyonel ve irrasyonel sayıların birleşimi olan kümedir…

-S-

Sabit Fonksiyon: Tanım kümesinin bütün elamanlarını değer kümesinin aynı elmanı ile eşleyen fonksiyondur…
Sayı Doğrusu: Bir doğru üzerinde bir başlangıç noktası alınıp sağa doğru eşit aralıklarla noktalar işaretlerle , başlangıç noktası 0, diğer noktalar sıra ile 1,2,3,… ile eşlenirse elde edilen şekil bir sayı doğrusu olur…
Sayma Sayısı: {1,2,3,4,…} kümesinin elemanlarından her biridir…
Sembol: Belirlenmiş bir anlamı olan resim, şekil, harf gibi işaretlerdir… Simge…
Sıralı İkili: Kartezyen çarpım kümesinin elemanlarıdır…
Sıfır Fonksiyonu: f(x)=0 kuralı ile verilen fonksiyondur…
Sonlu Küme: Hiç bir özalt kümesi ile birebir eşlenemeyen kümedir…
Sonsuz Küme: En az bir özalt kümesi ile birebir eşlenebilen kümedir…

-T-

Tam Açı: Ölçüsü 360° olan açıdır…
Tamsayılar: Z = {…, – n,…, -1,0,1,2,3,…n,…} sayı kümesidir…
Tek Sayı: Çift olmayan tamsayıdır…
Terim: Toplama ve çıkarma işlemlerinde toplanan veya çıkan sayılardan her biri…
Ters Eleman: A kümesinde tanımlı bir * işleminin etkisiz elemanı e olduğuna göre a * x = x * a = e koşulunu sağlayan x elemanı a elemanının * işlemine göre ters elemanıdır…
Ters Rasyonel Sayılar: Çarpımları 1 olan iki rasyonel sayıdan her biridir…
Totoloji: Doğruluk değeri daima 1 olan bileşik önermedir…
Tümler Açılar: Ölçüleri toplamı 90° olan iki açıdır…

-U- / Ü

Uzay: Bütün varlıkların içinde bulunduğu sonsuz sayıda noktaların oluşturduğu kümedir… Uzunluk: Dikdörtgen veya dikdörtgenler prizmasındaki boyutlardan biridir…
Üçgen: A, B, C; üçü birden doğrusal olmayan üç farklı nokta olmak üzere, [AB], [AC] ve [BC] doğru parçalarının birleşimine ABC üçgeni denir.
Üçgenin alanı: Herhangi bir üçgenin alanı, tabanı olarak alınan bir kenarın uzunluğu ile bu tabana ait yükseklik uzunluğu çarpımının yarısına eşittir.
Üs: a bir reel sayı, n bir pozitif tam sayı olmak üzere; n tane a sayısının çarpımı an dir. an ifadesindeki a ya taban, n ye kuvvet (üs) denir.

-V-

Varlıksal Niceleyici: ∀ sembolü ile gösterilir ve “en az bir” veya bazı anlamlarını taşır…
Venn Şeması: Bir kümenin elemanlarının bir kapalı eğri içine yazılarak gösterilmesidir…
Vektör: Doğrultuları, yönleri ve boyları aynı olan yönlü doğru parçalarının kümesidir…

-Y-

Yamuk: Yalnız iki kenarı paralel dörtgendir…
Yarıçap: Çemberin merkezini herhangi bir noktasına birleştiren doğru parçasıdır…
Yay: Çember üzerinde farklı iki nokta ile sınırlı çember parçasıdır…
Yönlü Doğru Parçası: Bir ucu başlangıç, diğer ucu bitiş noktası olarak seçilen doğru parçasıdır…
Yer Vektörü: Başlangıç noktası orijinde olan vektördür…

-Z-

Zıt Işınlar: Başlangıç noktaları aynı (ortak), bileşimleri bir doğru oluşturan ışınlardır…
Zıt Vektörler: Başlangıç noktası, doğrultuları ve uzunlukları aynı, yönleri zıt olan vektörlerdir…