Zeki insanlar neden aptalca hatalar yapar?

Zeki bir insansınız. Liderlik konumundasınız. Ve belki de farkında olmadan birçok hata yapıyorsunuz.

En zeki insanlar ve güçlü liderler de bazen başkalarının yapmayacağı hataları yapabiliyor. İş ve kariyer ortamında paylaşımlara yer veren sosyal site LinkedIn’de etkili meslek sahipleri bu konuda şunları söylüyor:

Travis Bradberry, Talent Smart başkanı

“Zeki olmak iyi bir şey. Zeki insanlar daha fazla para kazanıyor, daha zengin oluyor ve hatta daha uzun yaşıyor” diyor duygusal zeka danışmanlığı yapan bir şirketin başkanı olan Bradberry. “Fakat bunun bir de diğer yüzü var. Zeki insanlar, özellikle sağduyu gerektiren durumlarda aptalca hatalar yapmalarıyla ünlü.”

Bilim insanları bunun nedenlerine dair açıklama yapabilir. Bradberry zeki insanların özgüvenle cevap verme eğiliminde olduğunu söylüyor. Araştırmalar “rasyonel düşünme ile zekanın neden el ele gitmeyebileceğini” gösteriyor.

İki üniversitede yürütülen çalışmalar, zeki insanların problem çözerken daha fazla hata yapmaları nedeniyle düşünmeden yanlış cevap vermeleri ihtimalinin daha yüksek olduğunu gösteriyor.

Bradberry bunu şöyle açıklıyor: “Zeki insanlar mantıklarını kullanırken kör noktaları yüzünden aptalca hatalara daha açık oluyor. Bu insanlar muhakeme yetenekleri konusunda kendilerine fazla güvendikleri için bu kör noktalara sahipler. Yani hep haklı çıkmaya ve hızlı çözümlere öyle alışmış oluyorlar ki düşünmeden yanlış cevap verdiklerinin farkında bile olmuyorlar.”

Bradberry buna yol açan nedenleri ise şöyle sıralıyor:

“Zeki insanlar kendilerine fazla güveniyor. Ömür boyunca övgü almış olan bu insanlarda kendi zeka ve yeteneklerine sarsılmaz bir güven oluşuyor. Ne zaman yardıma ihtiyaçları olduğunu anlamıyorlar, anladıklarında ise başka kimsenin bu yardımı verebileceğini sanmıyorlar.

“Her zaman doğru olduklarını düşünüyorlar. Herkes açısından yanlış olduğunu kabul etmesi zordur. Zeki insanlar içinse daha da zor. Hep haklı olmaya öyle alışıyorlar ki bu kimliklerinin bir parçası haline geliyor. Bu insanlar yanlış çıkmayı kişisel bir saldırı, doğru çıkmayı ise bir gereklilik olarak görüyor.

“Kendileriyle ilgili yorum yapılmasından hoşlanmıyorlar. Bu insanlar başkalarının fikrine fazla değer vermez. Bu onların işe yarar yorumda bulunacaklarına inanmadıklarını gösterir. Bu ise performanslarını geliştirmelerini engellediği gibi hem mesleki hem de kişisel olarak kötü ilişkilere yol açabilir.

“İnsanları fazla zorluyorlar. Zeki kişiler aşırı başarı gösteren bir kişilik geliştiriyorlar, çünkü her şeyi kolay elde ediyorlar. Başkalarının aynı şeyleri başarmak için ne kadar uğraşması gerektiğini anlamadıkları için insanları fazla zorluyorlar. Bunlar çıtayı yüksek tutuyor ve insanların sonuç alması biraz uzun sürdüğünde ya da istenen sonucu elde edemediklerinde onların yeterince çaba göstermediğini düşünüp daha da zorluyorlar.”

Yoshiharu Ueki, Japon Hava Yolları başkanı

“Bütün personeliniz sadece emir alıyor ve kendi başına düşünemiyorsa uzun vadede nasıl başarılı olunabilir ki?” diye soruyor Ueki. Bunun birçok zeki liderin yaptığı hatalardan biri olduğunu belirten Ueki, nedenini ise kısmen hep kendilerini haklı görmelerine bağlıyor.

“Bir taşı her zaman parlatabilirsiniz, ama bir kez onu öğütürseniz şeklini yitirecektir. Personelinizden hep sizin dediklerinizi yapmalarını istiyorsanız, uyum olsun diye herkes sadece emir almaya alışmışsa hiçbir zaman sorumluluk almak istemeyeceklerdir. O zaman mevcut kuşak ortadan kalkınca zor kararları kim alacak?

Bu durumda olduğunuzu hissediyorsanız, Ueki’ye göre yapmanız gereken şu:

“Yeni personeli de karar alma sürecine katın. Onlara bu tür fırsatlar verdikten sonra çok bilen ama fazla karar almayan insanları terfi etmekten kaçının. Geleceğin yöneticileri kendi alanlarında uzman olmayabilir. Personelinizin sadece yaş ve deneyim bakımından değil, düşünce tarzı bakamından da çeşitlilik göstermesini sağlayarak şirketinizin sorunları birçok açıdan inceleme becerisini geliştirebilirsiniz.”

Bu makalenin İngilizce aslını BBC Capital’da okuyabilirsiniz.